Duyệt Thị Đường - Nhạc viện cung đình Huế

Duyệt Thị đường là tên 1 hí viện trong hoàng cung của triều Nguyễn. Đây là 1 rạp hát với quy mô lớn, được vun đắp sớm so mang những rạp hát khác tại đế đô Huế. Nó được sử dụng để trình diễn các bộ môn nghệ thuật sàn diễn mà chủ yếu là biểu diễn tuồng (hát bội), nhằm chuyên dụng cho vua, hoàng tộc, các đình thần và thượng khách nước ngoài mang quan hệ có triều đình.

hí trường này tọa lạc bên trái trong khuôn khổ Tử Cấm thành, nối mang điện Càn Thành bằng 1 hệ thống hành lang mang mái che. Theo sách Đại Nam Nhất Thống thì: phê duyệt Thị tuyến phố ở ngoài tường phía đông điện quang quẻ Minh, ngó về hướng đông, quy mô vuông vức rất cao rộng, dựng năm Minh Mệnh thứ 7(1826). Phía tả tiền làm Sở Thượng Thiện, phía hữu làm viện Ngự y, đều ngăn bức tường, đều làm năm Tự Đức thứ 6(1853). Niên hiệu Thành Thái làm thêm nhà cầu, và nhà bếp. Phía nam viện Ngự y bí quyết bức tường có Thị vệ trực phòng và ty Cẩn Tín. Phía đông ty Cẩn Tín sở hữu Tiên Trượng khố, dựng trong niên hiệu Thành Thái [QUỐC SỬ QUÁN TRIỀU NGUYỄN, Đại Nam Nhất Thống chí, tập Kinh sư, Nha Văn hóa bộ QGGD Sài Gòn, 1960, trang 25.]

duyệt y Thị đường với tổng diện tích là 11740m2, diện tích nhà hát 1182m2. rạp hát với hình chữ nhật đa dạng sở hữu bộ mái mang các bờ quyết cong, được chống đỡ bằng hai hàng cột lim cao 12m, gồm hai tầng. Đây là 1 tòa nhà bằng gỗ bốn gian hai chái, quay mặt về hướng đông. Chung nói quanh nhà hát mang xây một vòng tường bằng gạch để khiến dừng. Ở vòng tường ấy, phía đông bắc sở hữu trổ cửa phê duyệt Thị Tả Môn (cao 5m, rộng 4,2m trong lòng xây cuốn vòm, được làm cho vào năm 1829) quay mặt về hướng bắc và phía đông nam sở hữu trổ cửa duyệt y Thị Hữu Môn quay mặt về hướng đông. Cửa này nằm đối diện sở hữu cửa nách (dịch môn) ở bên trái Tử Cấm thành (đã bị xây bít từ lâu). Phía trước chuẩn y Thị đường sở hữu một cửa tam quan (cửa chính vào chuẩn y Thị các con phố ngày nay), cửa ở giữa cao 3m, rộng 4m; hai cửa 2 bên cao hai,25m, rộng một,9m. Trong và ngoài đắp nổi ba chữ chuẩn y Thị Môn trên mang mái che.

Theo kết quả khảo cổ học của bảo tàng lịch sử Việt Nam và trọng tâm bảo tồn di tích cố đô Huế năm 2003 về khu di tích phê chuẩn Thị trục đường thì diện tích móng ban đầu theo chiều dài đông - tây là 45,9m và chiều rộng nam – bắc là 34,5m. Hệ thống móng này bí quyết đều móng rạp hát thông qua Thị đường hiện nay ở 2 mép đông và tây là hai,8m, 2 phía nam bắc là 6,8m. Nền nhà gốc ở độ sâu 18 - 25cm (so với nền nhà hiện tại), lát gạch Bát Tràng màu đỏ tươi kích thước 38cm x 38cm x 3,5cm. Giữa nhà có sân khấu hình chữ nhật với kích thước 10,5m x 9,1m, lát gạch xi măng tráng men màu đen, kích thước 20cm x 20cm x 2cm. Hàng gạch xung quanh sàn diễn khác màu trang trí hồi văn hình chữ T, sở hữu kích thước như gạch lát sân khấu. Nền nhà phía sau nối mang trường lang và được lát bằng gạch Bát Tràng màu nâu sẫm, kích thước 38cm x 38cm x 6,5cm cùng cái mang gạch lát trường lang. sàn diễn chính làm cho nơi trình diễn ở giữa nhà hát, vị trí của vua ngồi xem hát là ở tầng 2. Phía trước hai bên vòm sở hữu treo một câu đối của vua Minh Mệnh

Nguyên văn như sau: 音樂並陳和其心以養其志 妍媸齊獻取其是而戒其非

Phiên âm: Âm nhạc tịnh è hòa kỳ tâm dĩ dưỡng kỳ chí Nghiên xuy tề hiến thủ kỳ thị nhi giới kỳ phi.

nhất thời dịch: Âm nhạc cộng phô bày hòa lòng người để nuôi dưỡng chí khí rẻ xấu đều được đưa ra nên giữ lấy mẫu đúng (cái tốt) mà ngừng cái sai (cái xấu).

sân khấu có ba mặt, phần bức tường ở cuối sàn diễn trổ hai cửa, những diễn viên vào phía phải và ra phía trái. Phía sau bức tường là 1 phòng rộng đựng tủ kệ để đựng các bản tuồng, hia, mão và đạo cụ biểu diễn; trong phòng còn sở hữu một khám thờ các vị thánh sư nghề hát bội.

nhà hát ưng chuẩn Thị tuyến đường trải qua những đời vua Minh Mệnh, Thiệu Trị là một hí trường độc lập với Thị vệ Trực phòng ở sâu phía đông nam. tới năm Tự Đức thứ 6 (1853), nhà vua cho xây dựng trước sân chuẩn y Thị con đường hai Dự án phụ: phía bên trái là sở Thượng Thiện, phía phải là viện Ngự y. tất nhiên 2 Dự án này ở đa số biệt lập có thông qua Thị trục đường bằng các bức tường cao. đến thời Thành Thái làm cho thêm hố tiêu và nhà bếp như sách Đại Nam Nhất Thống chí đã ghi.

Dưới thời vua Đồng Khánh (1886-1888), 1 quan chức người Pháp là F.Baille từng có cơ hội vào xem hát ở chuẩn y Thị tuyến đường đã biểu đạt sắp xếp nội thất ở rạp hát như sau: Gian phòng ko được sáng sủa lắm. Hàng cột và những cây đà ngang làm bằng gỗ nguyên thân màu đen càng tăng thêm vẻ đen tối. Trên trằn nhà có vẻ hình mây bay, nhiều ngôi sao, mảnh trăng khuyết trên nền xanh đã bám bụi thời kì. Chúng tôi thấy 2 hay ba cánh cửa sập tiêu dùng khi diễn tuồng. Vài cây đèn dầu mỏ dòng thường của người Âu chế tác đung đưa dưới cây sắt dài, vài cây đuốc để trên bàn và đất không đủ sức soi sáng cả gian nhà quá rộng. nhiều mẫu chiếu trải trên mặt giữa phòng làm cho sân khấu. [F.Baille, Les Annamites, báo chí Bibliothèque illustreedes voyages autour dumonde par terre et par mer, số 38, Pari tháng 12 năm 1891, trích tại Văn hóa tập san, số 4, Sài Gòn 1973, trang 75].

1 người Pháp khác với tên là Marcel Monnier được vua Thành Thái mời vào xem hát bội ở thông qua Thị đường nhân dịp lễ vạn thọ lần thứ 17 của nhà vua, về sau trong cuốn Le tour d`Asie (Du lịch châu Á) của mình Marcel Monnier đã mang đoạn viết về phê chuẩn Thị trục đường như sau: hí viện hình chữ nhật, mái cong như mái đình chùa được chống đỡ bằng mấy hàng cột sơn son. hí viện được xây dựa lưng vào hoàng cung ở đấy sở hữu cung điện dành cho nhà vua và các bà phi. các bà này xem hát ngồi trên một khán đài cao chiếm gần hết phần cuối hí trường. Phía trước khán đài của những bà mang treo 1 tấm màn trúc. Xuyên qua cái “bình phong” mềm mại di động ấy các bà thu hình trong 1 thứ ánh sáng nhờ nhờ, từ đấy những bà nhìn ra và không sợ ai nhìn thấy nhan sắc những bà. Họ nói chuyện huyên thuyên nhè nhẹ. Xen vào tiếng thỏ thẻ như trong lồng chim đấy là tiếng quạt phành phạch giống như tiếng chim vỗ cánh. Tiếng lào xào của quần áo lụa, tiếng kim loại của đồ nữ trang va chạm vào nhau, tiếng lanh canh của các sợi dây chuyền vàng, thỉnh thoảng một tiếng cười lại phá lên, tiếng cười của con trẻ, tiếng cười sớm được hãm lại và theo sau là 1 sự im lặng kéo dài.

phương pháp trang trí nhà hát thật hài hòa: con rồng Việt Nam được trình bày khắp nơi trên những sườn gỗ, hoặc bám vòng quanh những thân cột. è cổ nhà sơn màu xanh lơ, tinh tú mang các tín hiệu của hoàng cung gắn nổi lên trên. Đồ gỗ bố trí rất tương xứng. Ở chân đài dành cho các bà hoàng thái hậu và những bà ở hậu cung, ngai rồng đặt trên một dòng bệ đứng riêng một mình. Ở bên phải và bên trái đặt hai hàng ghế dành cho những vị quốc khách, cho những vị chức sắc ở tòa Khâm sứ, cho những tướng lĩnh quân đội và cho các bộ tham mưu của họ. Xa hơn một chút nữa ở hai bên sân khấu đặt hai dãy ghế dài trãi vải điều sẫm dành cho những quan trong triều, các vị trong Hội đồng nhiếp chính, Hội đồng cơ mật… hồ hết các người có chức tước đều đeo thẻ bài trước ngực. ấy là 1 loại kim khánh đeo với 1 sợi dây bằng lụa màu đỏ. y phục bằng gấm được thêu hoa sở hữu đủ màu sắc sặc sỡ. Cảnh quang đãng được điểm tô thêm bằng bữa cơm chiều dọn trên 1 loại bàn dài. sở hữu phổ quát thứ bánh rất ngon do chính tay các bà phi làm cho vua và những vị khách quý. Người hầu hạ mặc áo ngắn màu đỏ, đi qua vận động rất nhẹ nhàng, dáng đi uyển chuyển với đôi bàn chân ko. Họ rót rượu mời khách cẩn trọng như những em giúp rót rượu lễ trong nhà thờ.

sàn diễn thật sự ko mang, ko mang gì ngăn phương pháp giữa thế giới hiện thực có những diễn viên. Diễn viên di động đồng bộ sở hữu khán kém chất lượng trong khung hình vuông rộng được tổ chức ngay phía trước ngai vàng và chỗ dành cho quan lại. trang hoàng theo lối cổ: một bức tường với trổ 2 cửa đi ra bên trái, đi vào bên phải. sàn diễn như thế người xem được dự vào mẫu thế giới của nghệ thuật. [ Marcel Monnier, Le tour d`Asie (Du lịch châu Á) Nxb Plon (Pari), năm 1899, trang 186-189].

đến thời Khải Định nhân dịp lễ Tứ tuần đại khánh nhà vua đã cho sửa sang chuẩn y Thị tuyến phố để mang thể mở rộng đối tượng xem hát và thêm chức năng phòng hội khiến cho rạp hát với sức cất lớn hơn. Theo bài “Những tài liệu can hệ đến những lễ lược Tứ tuần khánh thọ” của H. Déletie trong BAVH tập XII năm 1925 thì sở hữu những hoạt động quan trọng đã diễn ra ở duyệt y Thị tuyến đường. Sự việc thứ nhất diễn ra ngay sau lễ chính thức 1 ngày đó là nhà vua đã đãi yến tiệc và tặng quà cho các vị tôn tước trong khoảng tứ phẩm trở lên, những Công tôn, Công tử, hoàng thất và Thích lý (bà con bên ngoại của nhà vua), những quan lại văn võ đang khiến cho việc ở Huế, quan văn trong khoảng Tư vụ trở lên, quan võ trong khoảng Suất đội trở lên cũng như những quan lại đã nghỉ hưu nhập ngũ phẩm trở lên. Hoạt động thứ hai đấy là năm ngày sau lễ chính thức, doanh nghiệp trình diễn hát bội ca kịch liên tiếp trong ba ngày ở duyệt y Thị con đường để thiết đãi các hoàng thân, các quan lại đại thần trong triều đình, những người trong ban công ty lễ Tứ tuần đại khánh và những vị tôn tước trong khoảng tứ phẩm trở lên. chẳng những được xem hát mà phần đông các vị khách mời này đề được dự buổi ăn tối.

tới năm 1962, hí trường chuẩn y Thị các con phố được tiêu dùng khiến trường đất nước Âm nhạc Huế. Theo ông Nguyễn Hữu Vấn (người từng cáng đáng bộ môn Quốc nhạc của trường quốc gia Âm nhạc từ năm 1962 tới năm 1968) thì “trước lúc khai trường niên khóa trước tiên (1963-1963), linh mục Ngô Duy Linh (hiệu trưởng nhà trường) ủy quyền ông cộng thầy trò trường nhạc phải quét dọn làm cho vệ sinh tòa thông qua Thị đường để khiến cho nơi học tập”. Cũng theo ông Nguyễn Hữu Vấn thì trường đất nước Âm nhạc Huế đã sử dụng ngôi nhà Thị vệ trực phòng khiến cho chỗ ở cho hiệu trưởng Ngô Duy Linh. Bên trong nhà duyệt Thị cũng được sửa sang cải tạo lại nhằm chuyên dụng cho cho việc giảng dạy và học tập của trường. đó là tu bổ các bộ cửa ra vào và cửa sổ trên 2 dãy gác đã quá cũ; ngăn tạm bợ 2 dãy gác hai bên để làm cho phòng học; sử dụng vải che dòng đài dành cho những bà trong nội cung ngồi xem hát trước kia và cái bục từng đặt ngai dành cho vua ở cuối phía tây nhà chuẩn y Thị; dựng một sàn diễn trước tấm màn che để cho sinh viên âm nhạc tập sự biểu diễn.

duyệt y Thị con đường đã bị cải tạo để làm cho trường đất nước Âm nhạc Huế làm cho nó đổi thay hẳn trong khoảng dung mạo kiến trúc đến nguyên liệu vun đắp. Tòa nhà bị thu nhỏ diện tích, kết cấu bằng bê tông cốt thép. Nền được nâng cao hơn khoảng 20cm và lát gạch tráng men vàng. Mái đôi được thay bằng mái đơn.

tính từ lúc năm 1995, những cơ quan chức năng đã trùng tu nhà hát này theo nguyên tắc bảo tồn thích ứng để phát huy tác dụng vào việc biểu diễn âm nhạc truyền thống và tuồng cung đình để phục vụ du khách. Mặt bằng vun đắp của hí trường hiện giờ mang hình chữ nhật kích thước 40m x 21m gồm nhà chính và nhà vỏ cua ở mặt tiền. Mái lợp ngói thanh lưu ly, nội thất sơn son thếp vàng lộng lẫy.

trong khoảng năm 2004, trọng tâm bảo tàng Di tích cố đô Huế đã đưa vào hoạt động dùng cho du khách. hí trường đã khôi phục tám trong 11 điệu múa cổ, 40 bài nhã nhạc cung đình Huế và rộng rãi đoạn trích tuồng cổ, trong đấy với các tiết mục dàn dựng công cu li như: Trống thái bình, Tam luân cửu chuyển (đại nhạc), Lục cúng hoa đăng… và các đoạn trích tuồng cung đình điển hình trong đổ vỡ Sơn Hậu, Tam Nữ Đồ vương.

Trải qua bao thăng trầm của thời gian và biến thiên của lịch sử nhà hát duyệt Thị tuyến phố ko còn được như xưa nhưng nó vẫn sở hữu những trị giá khăng khăng về lịch sử. Di tích này đã và đang thu hút rất đông khách du lịch thăm quan khi đến Huế.

Tác giả: Digiticket

Đọc thêm các bài viết khác:

• Đàn Nam Giao - địa điểm tế trời của nước ta dưới triệu Nguyễn